جنگی در سایه میان شرق و غرب

اصلی‌ترین نمودهای تقابل آن هم در سخت‌ترین عرصه آن یعنی درگیری‌های نظامی میان روسیه از یک سو و اروپا و آمریکا در سوی دیگر، جریان دارد.

در این میان، کشوری چون اوکراین به میدان جنگ و مردم آن همزمان با سربازان روس به اصلی‌ترین قربانیان جنگ تبدیل شده‌اند.

به گزارش نوروز، در حالی که نگاه بسیاری به جنگ روسیه و اوکراین دوخته شده، تحلیلگران از زد و خوردی می‌گویند که مدت‌ها است میان چین و قدرت‌های غربی درگرفته؛ زد و خوردی که یک سوی آن توان امنیتی- اقتصادی اژدهای زرد قرار دارد و سوی دیگر آن ائتلافی به نام «پنج چشم».

پنج چشم چیست؟

زمان شکل‌گیری این توافق به پارک بلتچلی (Bletchley Park)  بازمی‌گردد. یک خانه روستایی در انگلیس و مرکز اصلی تلاش‌های متفقین برای رمزشکنی از پیام روس‌ها در طی جنگ جهانی دوم. در آن مقطع همکاری بریتانیا و آمریکا زمینه همکاری بیشتر را فراهم آورد؛ به جهت اینکه گسترش اتحاد جماهیر شوروی برای دو کشور بسیار خطرناک جلوه می کرد.

سال 1956 نیوزلند، کانادا و استرالیا برای پیوستن به این اتحاد دعوت شدند. در هسته این اتحاد منع جاسوسی از یکدیگر به عنوان اصلی اساسی وضع شده است. همین قاعده به درجه خاصی از هماهنگی در سیاست خارجی اعضاء شکل داده است.

خروج ائتلاف از سایه

زمانی که «ادوارد اسنودن» پیمانکار سابق آژانس امنیت ملی آمریکا(NSA) در سال 2013  گنجینه ای از اطلاعات مخرب مرتبط با این ائتلاف غربی را منتشر ساخت، مشخص شد این سازمان حتی از رهبران کشورهای غربی مانند «آنگلا مرکل»، صدراعظم سابق آلمان نیز جاسوسی می کند.

این افشاگری در آن زمان رسوایی بزرگی ایجاد کرد. با این افشاگری مشخص شد اتحاد پنج چشم لزوماً بر دشمنان نظارت ندارد و برنامه هایی برای نظارت و جاسوسی از متحدین و دوستان خود دارد. این افشاگری تصورات رایج بر عملکرد سازمان پنج چشم را تغییر داد. حال این سازمان در تلاش برای تغییر چهره خود، جلسات مرتبط سالانه دارد و بیانیه های مشترک مستمری صادر می کند.

تقسیم وظایف در ائتلاف پنج چشم

در سازمان پنج چشم هر عضو مسئول یک منطقه جغرافیایی خاص است، اگرچه همپوشانی های قابل‌توجهی نیز وجود دارد.

بریتانیا در حوزه کاری خود اروپا، غرب روسیه، خاورمیانه و هنگ‌کنگ را زیر نظر خود دارد. آمریکا منطقه خاورمیانه، چین، روسیه، آفریقا و دریای کارائیب را زیر چتر اطلاعاتی و نظارتی خود دارد.

استرالیا مسئول نظارت بر جنوب و شرق آسیا و نیوزلند نظارت بر جنوب اقیانوس آرام و آسیای جنوب شرقی را عهده دار است.

آیا امکان عضویت کشورهای دیگر وجود دارد؟

ادعا می شود از سال 2018 آمریکا شروع به اشتراک اطلاعات این شبکه با «شرکای همفکر» خود از جمله آلمان و ژاپن کرده است؛ اقدامی که به منظور ایجاد اتحاد علیه چین اتخاذ شده است. ضمن اینکه در مقاطعی ایده افزودن اعضای جدید به اتحاد مطرح شده است. ژاپن، آلمان و حتی فرانسه به دلیل اشتراکات فرهنگی، قومی و سیاسی احتمال بسیاری وجود دارد که به این سازمان ملحق شوند.

همچنان که اشاره شد، اتحاد پنج چشم اولین بار در زمان جنگ جهانی دوم و با هدف مقابله با نفوذ اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی تشکیل شد. برخلاف دوران جنگ سرد، در عصر حاضر این قدرت روزافزون سیاسی و اقتصادی چین است که موجب نگرانیِ واشنگتن، لندن، کانبرا و دیگر پایتخت‌های شده است.

همکاری بین‌المللی این کشورها به‌موازات موجی از فعالیت‌های ملی انجام می‌شود که به دنبال محدود کردن سرمایه‌گذاری‌های چین به‌ویژه در شرکت‌های دارای فناوری‌های حساس، همچنین افزایش قدرت کمپینی است که تحت رهبری «شی جین پینگ»، رئیس‌جمهوری این کشور دولت‌ها و جوامع خارجی را به گونه‌ای که به نفع چین باشد، تحت تأثیر قرار می‌دهد.

هدف اصلی؛ توقف اژدهای زرد

سازمانی که در چندین دهه گذشته از کانون توجه جهانی به دور بوده، در سال های اخیر تلاش دارد خود را مخالف و عامل توقف چین کمونیست معرفی کند. در این راستا اعضای پنج چشم چندی پیش بیانیه‌ نادری در محکومیت چین به دلیل دخالت در امور هنگ‌کنگ صادر کردند؛ بیانیه‌ای که از سوی نشریه دولتی چین «گلوبال تایمز» بدخواهانه توصیف شد. چین مدعی است شبکه پنج چشم تلاش دارد بی‌ثباتی در این کشور را تشدید کند.

کشورهای عضو این شبکه غربی برنامه‌های مشترک متعددی علیه چین به اجرا گذاشته‌اند. آن‌ها به‌طور هماهنگ استفاده از اینترنت شبکه «فایوجی» شرکت هوآوی را منع کرده‌اند. سازمان پنج چشم همچنین بیانیه‌ای شدیداللحن درباره رفتار پکن با اویغورها در استان سین کیانگ منتشر ساخته و جبهه‌ای حقوق بشری را در ارتباط با سیاست‌های دولت مرکزی چین با ساکنان غالبا مسلمان ترکستان غربی گشوده‌اند.