ایران از زمستان سال ۱۹۷۵ میلادی به کنوانسیون میراث جهانی یونسکو ملحق شد؛ کشوری که به دلیل دارا بودن تاریخی کهن و تمدنی بسیار غنی موفق شده آثار فرهنگی و طبیعی متعددی را در فهرست این سازمان به ثبت برساند.
به گزارش نوروز، تا به امروز ۲۶ میراث ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌است که در گزارش پیشین به اختصار 11 میراث معرفی شد و در این گزارش اشاره‌ای کوتاه به دیگر میراث‌های جهانی ثبت شده خواهیم داشت.
«مجموعه تاریخی بقعه شیخ صفی‌الدین» به نام عارف بزرگ شیخ «صفی‌الدین اردبیل» جد پادشاهان صفوی در سال ۷۳۵ هجری قمری به دست فرزند وی «صدرالدین موسی» در شهر اردبیل بنا شد. در عصر صفوی این بقعه با حضور استادان بزرگ عهد صفوی به زیور آراسته شد. یکی از موارد منحصر به فرد مجموعه این است که ده‌ها اثر بدیع در مضامین مختلف رشته‌های هنری در آن موجود است. این اثر نیز در سال 2011 ثبت یونسکو شده‌است.
۹ باغ ایرانی شامل «اکبریه بیرجند»، «فین کاشان»، «شاهزاده ماهان»، «ارم شیراز»، «عباس‌آباد بهشهر»، «چهلستون اصفهان»، «دولت‌آباد یزد»، «پاسارگاد شیراز»، «پهلوان‌پور یزد» نیز در سال 2011 به ثبت جهانی رسیدند. این مجموعه در واقع به معماری و ساختار و طراحی منحصر به فرد باغ‌های ایرانی اشاره دارد.
«گنبد قابوس» (استان گلستان) بنایی تاریخی از سده چهارم هجری است و بلندترین برج تمام آجری جهان به شمار می‌آید.
همچنین، «مسجد جامع اصفهان» که قدمت آن به سده دوم هجری قمری بر می‌گردد، از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین بناهای مذهبی ایران است که هر دو در سال 2012 در یونسکو ثبت شد.
«کاخ گلستان» مجموعه‌ای از بناهایی است که در میدان ارگ تهران واقع است. شروع ساخت آن به زمان شاه طهماسب یکم در دوران صفویه در بخش قدیمی شهر تهران باز می‌گردد و بخش‌های اصلی آن در دوره قاجار گسترش فراوانی یافت و محل سکونت شاهان قاجار بود. این اثر منحصر به فرد تاریخی در سال ۲۰۱۳ به ثبت جهانی رسید.
«شهر سوخته» (استان سیستان و بلوچستان-شهرستان هامون) نام بقایای دولت شهری باستانی در ایران است. دوره بنای این شهر بزرگ با عصر برنز تمدن جیرفت مقارن است و ایرانیان در حدود 6 هزار سال پیش در این شهر زندگی می‌کردند. این بنا در سال 2014 وارد فهرست یونسکو شد.
«چشم‌انداز فرهنگی میمند» (استان کرمان) و «محوطه باستانی شوش» دو بنای تاریخی ثبت شده در سال 2015 هستند.
میمند تاریخی به اندازه دوران زرتشت دارد. مردم این روستا، سنگ‌ها را تراشیده و برای خود خانه و حتی کوچه ساخته‌اند.
«محوطه باستانی شوش» (استان خوزستان) نیز از قدیمی‌ترین شهرهای باستانی جهان است که تمدن در آن شکل گرفته، قدمت آن به چهار هزار سال پیش از میلاد حضرت مسیح باز می‌گردد و در آن شاهد کتیبه‌ها و معماری شهرسازی به صورت گسترده هستیم.
«قنات ایرانی» از مجموعه قنات‌های ایران که در فهرست میراث جهانی یونسکو در سال ۲۰۱۶ به ثبت رسیده‌است.
بافت و ساخت معماری ویژه منطقه یزد از بارزترین نمونه‌های معماری خاص اقلیم‌های گرم و خشک در جهان است. بادگیرها، مناره‌ها و گنبدها مشخص‌ترین جنبه ظاهری معماری شهر است. این میراث بی‌نظیر فرهنگی هم در سال ۲۰۱۷ به ثبت رسید.
«چشم‌انداز باستان‌شناسی ساسانی منطقه فارس» شامل هشت سایت است که ساسانیان اساس فرهنگ و تمدن ایران باستان را در این منطقه تقویت کردند. «کاخ اردشیر»، «معبد آناهیتا»، «شهر باستانی گور»، «کاخ ساسان» و «کتیبه‌های سنگی» تنها بخشی از چشم انداز باستان‌شناسی ساسانی منطقه فارس هستند. این مجموعه تاریخی در سال 2018 در یونسکو ثبت شد.
«راه آهن ایران» و «منظر فرهنگی هورامان یا اورامانات» نیز دو اثری است که در سال 2021 در فهرست آثار ایران در یونسکو ثبت شد.
مسیر راه‌آهن سراسری ایران نه تنها از نظر تکنیک و کیفیت ساخت، بلکه از بُعد گردشگری و برخورداری از مناظر و جاذبه‌های طبیعی ویژه در جهان حائز اهمیت است.
هورامان یا اورامانات نیز نام منطقه‌ای تاریخی با بافت پلکانی و آداب و رسوم خاص است که بخش‌هایی از شهرستان‌های سروآباد، سنندج و کامیاران استان کردستان و شهرستان‌های پاوه، جوانرود، نودشه و نوسود استان کرمانشاه را شامل می‌شود.
«دشت لوت» و «جنگل‌های هیرکانی» هم دو اثر ثبت‌شده ایران هستند که به ترتیب در سال‌های 2016 و 2019 در فهرست میراث طبیعی یونسکو قرار گرفتند.
گزارش نخست در:
نگاهی به میراث های ملموس جهانی در ایران؛ از چغازنبیل، نقش جهان و تخت جمشید تا بازار تاریخی تبریز
