ادبیات كودک و نوجوان قلمرویی گسترده از نوشته و سرودههای ادبی را شامل میشود كه ایجاد احترام به اصالت انسانی و تقویت صلح در جهان از جمله مولفههای آن به شمار میرود. در این میان میتوان با اجرای برنامههای صحیح و گسترش فرهنگ كتابخوانی در میان كودكان و نوجوانان، در جهت برخورداری از جامعهای پویا و آگاه حركت كرد.
نویسندگان آثار ادبی در حوزه كودكان گامهای موثری در زمینه تولیدات ادبی برداشته و به نوعی پاسخگوی نیازهای عاطفی، فكری و فرهنگی آنها بودهاند.
بهرهمندی از ادبیات کودکان به منظور تقویت مطالعه و چگونگی به كارگیری آن در ایجاد آرامش و به عنوان وسیلهای برای كسب تجربههای جدید، راهكاری كارآمد به شمار میرود كه همواره در كانون توجه و بررسی كارشناسان قرار دارد. از این رو خبرنگار نوروز در گفت وگویی با حبیب یوسفزاده نویسنده کتابهای کودک و نوجوان این مهم را از زوایای مختلف بررسی کرده است. در ادامه شرح گفتوگو را میخوانیم:
نوروز: چگونه میتوان از ظرفیت اسطورهها و قهرمانان افسانهای برای غنای بیشتر ادبیات کودکان و نوجوانان بهره برد؟
یوسف زاده: واقعیت این است که جواب این سوال خودش میتواند یک کتاب حجیم باشد. اما به اقتضای این مجال و بضاعت اندک بنده، نکاتی را عرض میکنم.
ارزش قصهها و داستانها به دلیل تاثیر شگفتانگیز آنها بر جنبه خودآگاه و ناخودآگاه شخصیت مخاطبان است. به عبارت دیگر، داستانها و اسطورهها نزدیکترین رسانه به تارهای فطرت بشر هستند. به همین خاطر است که آموزههای وحیانی بیش از آنکه به صورت استدلال و مباحث عقلی مطرح شده باشند، در قالب قصه و روایت مطرح شدهاند. از طرفی، اسطورهها و داستانهای قهرمانی، همواره تبلور آرمانهای انسان و تجسم خیالپردازیهای کمالگرایانه او بوده است.
نوروز: روند شکلگیری این آرمانها یا خیالپردازیهای کمالگرایانه چگونه است؟
یوسف زاده: این داستانها با نهادینه کردن ناخودگاه دیدگاهها و ارزشهای متعالی در ضمیر مخاطب، میتوانند هویت او را شکل دهند و شالوده جهانبینی و طرز نگرش او را به جهان آفرینش و حقیقت زندگی، رقم بزنند و چه چیزی مهمتر از این؟
بهطور مثال، برای القای مفهوم حُبوطن کدام داستان به پای آرش کمانگیر میرسد؟ کدام زبان و بیان میتواند چنین لطیف و زیرپوستی، این باور را در مخاطب تقویت کند که برای دفاع از حریم میهن باید تا پای جان ایستاد؟ همچون آرش که جان خود در تیر کرد! که البته میتوان مفهوم قلمرو سرزمین را به حریم اندیشه و باورهای راستین نیز تعمیم داد.
نوروز: چه راهکار عملی برای ورود موثر اساطیر به ادبیات کودک و نوجوان وجود دارد؟
یوسف زاده: واقعیت این است که قصهها و اساطیر برای کودکان بسیار فراتر از سرگرمی هستند و برای آنها، نقش شبیهساز زندگی را ایفا میکنند. برای همین است که گفته میشود کتابهای بزرگ، ملتهای بزرگ میپروراند. به همین دلیل است که شاهنامه حکیم طوس در تاریخ سرزمینمان بازدارندهتر از هر سلاح و شمشیری عمل کرده و روح پهلوانی و سلحشوری را در فرزندان این آب و خاک دمیده است. به همین دلیل است که وقتی ادبیات ما مروج جبرگرایی و خراباتیگری و اغتنام عیش امروز و غفلت از فردا بوده است و ایرانیان متمدن در مقابل مغولهای بیابانگرد وا دادهاند.
یادم هست وقتی کمی بچهتر از حالا بودم، مجموعه داستانی زورو «ZORO » از تلویزیون پخش میشد. بعد از پایان هر قسمت، بچهها میریختند توی کوچه و با چوب و حصیر و سیخ و غیره در خیال خود مثل زورو شمشیر میزدند! این گونه تاثیر آنی داستان بر رفتار مخاطبان، میتواند منجر به اثرات ماندگارتری هم بشود و بر نگرش مخاطب تاثیری همیشگی بگذارد.
خلاصه اینکه انسان موجودی برخوردار از نعمت بزرگ و بیبدیل خیال است. به همین خاطر گرایش دارد با داستانهای خیالانگیز به زندگی خود عمق و معنی ببخشد و فراتر از زمان و مکان سیر کند.