طالبان یک سال پیش در حالی قدرت را در افغانستان در دست گرفتند که نزدیک به ۲۰ سال پیش از آن، حکومتشان به دنبال حمله آمریکا و متحدانش سرنگون شده بود.
هرچند مقامات طالبان سال گذشته از رویکردی متعادل‌تر نسبت به دوره اول حکومتشان سخن می‌گفتند اما تجربه ۱۲ ماه گذشته نشان داده است که این گروه طی دو دهه دوری از قدرت متحول نشده‌اند.
طالبان در طول سالی که گذشت ناتوانی خود را در حل بحران‌های اقتصادی، امنیتی و سیاسی افغانستان به نمایش گذاشتند.
پیش از روی کار آمدن طالبان برخی می‌گفتند اگر آن‌ها قدرت را به دست گیرند حداقل از انفجار و کشتار و عملیات تروریستی خبر نخواهد بود حال آنکه اکنون این ماموریت را داعش بر عهده گرفته و به طور ویژه شیعیان را هدف حملات پرتعدادش قرار می‌دهد.
اکنون در افغانستان نه خبری از صلح و امنیت هست و نه ثبات و اوضاع اقتصادی این کشور هم به دلیل قطع بخش مهمی از کمک‌های بین‌المللی روز به روز وخیم تر می‌شود. خبرنگار نوروز در گفت‌وگو با «مجتبی نوروزی» کارشناس مسائل افغانستان و معاون سابق رایزن ایران در افغانستان، شرحی از اوضاع این کشور را جویا شده که در ادامه آمده است.
نوروز: روی کار آمدن طالبان تاکنون چه تاثیرات سیاسی در افغانستان به دنبال داشته است؟
نوروزی: طالبان به لحاظ سیاسی یک بن بست شدیدتری را در افغانستان ایجاد کرد؛ یعنی حذف بسیاری از گروه‌های سیاسی و اجتماعی از دایره قدرت و سیاست که باعث شده معارضین وضع موجود و افرادی که وضع موجود را قبول ندارند تعدادشان افزایش پیدا کند. هر چند الان در شرایط کنونی در موضع ضعف هستند اما با وجود این جریانات به تدریج این گروه در برابر طالبان تقویت خواهند شد؛ به دلیل اینکه نوع برخورد جزم‌گرایانه طالبان امکان و اجازه حضور و فعالیت موثر در عرصه سیاسی افغانستان را به سایر گروه‌ها نمی‌دهد و این وضعیت پیامدهای خود را نشان خواهد دارد.
نوروز: در حوزه اقتصاد چطور؟
نوروزی: در عرصه اقتصادی مهمترین منبع کمک و گردش اقتصادی افغانستان در سال‌های اخیر کمک‌های خارجی بوده اما بعد از روی کار آمدن طالبان این کمک‌ها به حداقل خود کاهش پیدا کرده است. در حال حاضر افغانستان با یک بن بست جدی اقتصادی مواجه شده است از طرفی مهاجرت گسترده را از این کشور شاهدیم به ویژه نیروهای متخصص در بدنه دولت افغانستان که حوزه تجارت و اقتصاد یکی از مهمترین عرصه‌ها بوده است و تمامی اینها مزید بر علت شده تا اینکه بن بست اقتصادی گسترده‌تری را در افغانستان شاهد باشیم.
نوروز: آیا ممکن است تشریحی از اوضاع مهاجرت داشته باشید؟
نوروزی: مهاجرت گسترده نخبگان در عرصه اجتماعی مهمترین پدیده‌ای است که اتفاق افتاده و به نظر می‌رسد با یک پدیده منحصربه فرد جامعه‌شناختی مواجه هستیم؛ یعنی جامعه بدون نخبه یا جامعه خالی از نخبه. همچنین این مهاجرت تبعات منفی گسترده‌ای را برای جامعه افغانستان در برداشته است، به طوری که این جامعه خالی از روحِ لازم برای هر نوع فعالیت موثر اجتماعی شده است و اینها به نظر می‌رسد مهمترین مسائلی هستند که در سایه حکومت طالبان در یک سال گذشته در افغانستان به وجود آمده است.
نوروز: طالبان تا چه حد منطبق با شعارها و وعده‌هایی بوده که قبل از به دست گرفتن کنترل خاک افغانستان مطرح می‌ساخت؟
نوروزی: تاکتیکی را که طالبان در دوران مذاکره و شعار دادنش برای برگشت به عرصه سیاسی افغانستان استفاده می‌کرده، تاکتیک استفاده از گزاره‌های کلی و تفسیرپذیر بوده است. یعنی جمله‌ها و شعارهایی می‌دادند که این شعارها و جملات به هر شکلی که آن‌ها می‌خواستند بعدا قابل تفسیر بود.
در یک سال گذشته نیز تمام مفاهیم را با توجه به میل خودشان تفسیر کردند. اگر از خودشان بپرسید که شما به شعارهای خود عمل کرده اید؟ پاسخ می‌دهند ما همه شعارها را اجرایی کرده‌ایم، به طور مثال می‌گویند ما دولت فراگیر تشکیل داده‌ایم منتها با تعریفی که خودشان در مورد دولت فراگیر دارند. می‌گویند ما حقوق زنان را احقاق کرده‌ایم و به این حقوق می‌پردازیم اما با آن تعریف خودشان که از گزاره‌های خیلی موسع تفسیرپذیر استفاده می‌کنند.
طالبان با توجه به وعده‌هایی که قابلیت هرگونه تفسیر و خوانش دارد، الان مدعی هستند که به تمامی شعارهایی که داده‌اند عمل کرده‌اند اما در واقع از ابتدا مشخص بود که تنها هدف طالبان کاهش خصومت بین المللی و در نهایت رسیدن به نوعی شناسایی بین المللی است و به هیچ کدام از شعارها عمل نکردند و هیچ اقدام خاصی در این جهت انجام نداده‌اند.
اخبار مرتبط:
