تاریخچه عید نوروز درباره منشا و زمان پیدایش نوروز نظرات مختلفی وجود دارد؛ اما با استناد به اعتبار شاعران و نویسندگان شناخته‌شده قرن چهارم و پنجم هجری قمری از جمله فردوسی، عنصری، بیرونی، طبری و…، برگزاری جشن نوروز از زمان پادشاهی جمشید رواج پیدا کرده است. البته ابوریحان بیرونی در عینِ حال که این جشن باستانی را به دوران پادشاهی جمشید نسبت می‌دهد، تاکید می‌کند که پیش از جمشید نیز نوروز نزد مردمان ایران باستان بزرگ و معظم بوده است.

حکیم فردوسی در شاهنامه این‌گونه می‌گوید که جمشید در حال گذر از آذربایجان بوده است که دستور می‌دهد تا تختی برایش قرار دهند. او با تاج رو تخت می‌نشیند و با تابش نور خورشید به تاج پر زرق و برج جمشید، نور و روشنایی تمام دنیا را فرا می‌گیرد. این روز به‌دلیل شادمانی مردم از این رخداد به‌عنوان «نوروز» نام‌گذاری شد.

در برخی از روایت‌های تاریخی، پیدایش نوروز به دوران بابلیان نسبت داده شده است. این روایت‌ها رواج نوروز در ایران را به سال ۵۳۸ قبل از میلاد مسیح، یعنی زمان حمله کوروش کبیر به بابل نسبت می‌دهند.

مری بوریس، پژوهشگر برجسته در زمینه مطالعات زرتشتی، بر این باور بود که احتمالا شکوه جشن بهاره در بابل، ایرانیان را به‌سمت برگزاری جشن سال نو یا همان نوروز سوق داده است.

در دوران اشکانیان و ساسانیان نیز نوروز گرامی داشته می‌شد. این جشن در دوره ساسانیان دست‌کم ۶ روز به طول می‌انجامید و به دو دوره «نوروز کوچک» و «نوروز بزرگ» تقسیم می‌شد. نوروز کوچک که به نام نوروز عامه شناخته می‌شد، از یکم تا پنجم فروردین برگزار می‌شد. روز ششم فروردین به‌عنوان نوروز بزرگ یا «نوروز خاصه» شناخته می‌شد.